Từ Hải chết thảm thương. Bạn bè là người dưng đấy, mà họ khi tin cậy, dễ bàn nhiều chuyện mà có khi từ lâu chỉ một mình họ biết thôi. Có khi mụn nhiều quá nặn không xiết, họ giận quá dùng lưỡi lam, cạo đến rươm máu.
Có nhiều bạn trai vì nhát mà bị chạm tự ái, đổ cộc khi tranh luận. Họ hết nhuệ khí giữ kỷ luật như xưa. Nhờ bạn mà rồi đây tạo hóa sẽ đưa ra đời bao nhiêu linh hồn nhập thể, làm bao nhiêu công việc tốt đẹp cho nhân loại.
Cái mà người ta gọi là hăng hái ở họ nói lên bản năng hiếu động của họ. Họ ngơ ngác nghe lòng thiếu thốn một cái gì. Nhưng để được sáng tỏ hơn về nội tâm của bạn trai và để các nhận xét tâm lý trong các phần trước được có giá trị giáo dục, tôi viết thêm chương sau.
Người bạn gái đồng niên tìm hiểu người, sự vật, hiện tượng căn cứ vào ích lợi, vẻ đẹp, thiện cảm hay ác cảm, toàn là những điều thuộc tình cảm, còn bạn trai tìm biết cái tại sao. Xin bạn hiểu cho ở đây tôi nói tâm tính tự nhiên. Bàn viết của họ thì đúng là tiệm tạp hóa của Hoa kiều.
Tôi ăn no, ăn no xong tôi treo cổ cha vì cha bắt tôi sống trưởng giả. Họ lại không thích ai ngang nhiên xen vô các việc thuộc thẩm quyền đảm trách gia đình họ. Bình thủy tinh rủi bể, có khéo hàn đến đâu vẫn còn di tích, tâm hồn nam thanh mà vấp té vào dâm ô làm sao khỏi lu đi những vẻ kiều diễm của khiết bạch.
Người bạn gái đồng niên với họ nói thì liếm môi, bẻ miệng, ngả đầu, mắt như thăm dò, tướng diện gò bó. Thế là họ có những tư tưởng dạy đời khitính trẻ bắt làm nghịch những điều họ nói. Sự biến hóa ấy thân thể gây ảnh hưởng đậm trên tâm hồn họ mà sau đây bạn và tôi gia công tìm hiểu tỉ mỉ.
Đàn ông, trong đó có bạn trai dễ tha thứ một phần tạitính tự nhiên quảng đại, thích đại cương không ưa chi tiết, phần khác tại yếu đuối tự căn tạng tính dục. Sau cùng họ mắc câu mà khi hay được mưu thần chước quỷ thì đời đã hoen ố. Trong đời thụ giáo của tôi, tôi gặp hai bạn trai kỳ dị như vậy.
Hay lối cho tiền bánh đứa ở của ông bà trong một gia đình giàu nói lên haitính khác nhau của nam và nữ. Bạn trai không khác nhiều ông chồng, nhiều người cha trong gia đình, chiều chiều nằm yên trên ghế bố đọc sách, ngắm cảnh, hút thuốc cố ý tránh sự ồn ào của con cái, của cuộc nội trợ. Bạn trai có thể khác Từ ở điểm đó.
Một tình yêu như vậy sẽ tạo cho bạn một ngày mai đầy mắc cỡ, hối tiếc sau khi đã làm bạn mất giờ, mất của, có khi mất tiếng tốt nữa. Tại lãnh đạm mà quá đơn giản chăng? Cũng không. Có ai dám chê bạn là yếu đuối, không anh hùng khi bạn đi ngang chuồng lợn bịt mũi, chạy lẹ như đi trốn không.
Họ chưa có ý thức yêu đương hẳn như chàng trai nọ nghe người cóc nỉ non mà đam mê trong truyện cồ tích Việt Nam đâu. Mình có xu hướng phản bội, coi thường sự bội tình mà nhất định không chịu để yên ai chia xẻ tình chung. Họ hy sinh vô vị lợi.